Κομμουνισμός ή…..

Η οικογένειά μου ήταν “εθνικόφρονες”. Τη θέση τους αυτή την έλαβαν κυρίως κατά τον εμφύλιο, όπου δεν έβλεπαν με καλό μάτι την κομμουνιστική προσπάθεια να ανατραπεί το αστικό καθεστώς και μάλιστα με τη βία. Δεν ήταν πλούσιοι, ούτε μεγαλο-…κάτι! Βιοπαλαιστές, επιστήμονες, δημόσιοι υπάλληλοι, νοικοκυρές, δηλαδή μικροαστοί. Κατά τον εμφύλιο έβλεπαν μόνο τη βία από την μιά πλευρά και θεωρούσαν άμυνα τη βία που εξασκούσε η άλλη. Φυσικά, δεν ήταν όλα τα γεγονότα γνωστά, ούτε στη μία ούτε στην άλλη πλευρά, αλλά οι θέσεις της κάθε πλευράς διαμορφώνονταν από τους αντίστοιχους κοινωνικούς κύκλους μέσα στους οποίους ζούσαν. Ακόμη και σήμερα, 70+ χρόνια μετά, είναι δύσκολο να ξεκαθαρίσει κάποιος αντικειμενικός παρατηρητής τι ακριβώς έγινε, μιά και οι ιστορικοί και όσοι αφηγούνται ιστορίες εκείνης της εποχής είναι σαφώς επηρρεασμένοι από τις θέσεις τις δικές τους και του περιβάλλοντός τους.

Στα φοιτητικά μου χρόνια ακολουθούσα τις πολιτικές πεποιθήσεις της οικογένειας και μόνο όταν ήρθε η χούντα άρχισα να αναρωτιέμαι τι στο διάβολο συμβαίνει στη χώρα. Η στρατιωτική θητεία, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, με έκανε να δω το πρόσωπο της χούντας και του στρατιωτικού φασιστικού κατεστημένου, που δεν είχε καμία σχέση με φιλοσοφική πολιτική τοποθέτηση, αλλά ήταν σκέτο νταϊλίκι, παραλογισμός και υστερία. 

Η “εθνικοφροσύνη” της οικογένειας, αλλά και η δική μου έλλειψη πολιτικής δράσης (χαρακτηρίστηκα ως “ήσυχος”),  με βοήθησαν να γίνω έφεδρος αξιωματικός κάτι που το ήθελα γιατί θα μου εξασφάλιζε πιο ανθρώπινη θητεία, και που, πράγματι, έγινε. ‘Ομως η αντιπάθειά μου για κάθε τι στρατιωτικό και η στάση της χούντας απέναντι στους αριστερούς -και όχι μόνο- με έκανε να διάκειμαι ευμενώς προς τους αριστερούς και την ιδεολογία τους που μου φάνηκε ανθρώπινη. Αν και το διάβασμα ήταν και είναι μέσα στη ζωή μου, δεν ασχολήθηκα παρά μόνο επιφανειακά, με τα κείμενα της αριστερής ιδεολογίας, που τα βρήκα εξαιρετικά δυσνόητα.

Ως επιχειρηματίας ταξίδεψα και ήλθα σε επικοινωνία με ανθρώπους της ανατολικής Ευρώπης. Παρά τα κάποια θετικά που συνέβαιναν εκεί, οι άνθρωποι δεν ήταν χαρούμεοι, αλλά στέναζαν κάτω από την καταπίεση που ασκούσε το καθεστώς σε όλες τις φάσεις της ζωής τους. Ονειρεύονταν τη ζωή στη δύση και όσοι έβρισκαν τρόπο να δραπετεύσουν το έκαναν χωρίς δισταγμό.  Γυναίκες που γνώρισα εκεί με βολιδοσκοπούσαν αν θα είχα την διάθεση να τις παντρευτώ, όχι γιατί τους άρεσα (είμαι άσχημος, άλλωστε), αλλά γιατί αυτό θα τους έδινε τη δυνατότητα να φύγουν από τη χώρα τους και να ξεφύγουν από την καταπίεση και τη μιζέρια.

Αυτά που είδα και άκουσα με συγκλόνισαν και προσπαθούσα να φανταστώ  πώς θα ένοιωθα αν είχαμε ένα τέτοιο καθεστώς και στην Ελλάδα. Είχα (και έχω) πολλούς αριστερούς φίλους, εξαιρετικούς ανθρώπους, που δεν έχουν κίνητρα υλικά, αλλά ονειρεύονται μιά κοινωνία δίκαιη και χωρίς τα δεινά (ουκ ολίγα γαρ) της καπιταλιστικής κοινωνίας. Ομολογώ ότι η έννοια της κοινωνικής δικαιοσύνης με συναρπάζει και πολύ θα ήθελα κάτι τέτοιο, δηλαδή ένα ιδανικό κομμουνιστικό ή, καλλίτερα, σοσιαλιστικό κοινωνικό σύστημα να επικρατήσει σε όλον τον πλανήτη.

Τα ερωτήματα που τίθενται είναι πολλά και δύσκολα: α) Αν το σύστημα είναι τόσο καλό στην πράξη, όσο ακούγεται στη θεωρία, γιατί οι λαοί της ανατολικής Ευρώπης το απέρριψαν, μετά από 70 χρόνια εμπειρίας με αυτό; β) Γιατί ήταν αναγκαία η καταπίεση και η άσκηση ωμής βίας επάνω στους κατοίκους στα κομμουνιστικά καθεστώτα; γ) Γιατί το επίπεδο της ζωής των λαών ήταν τόσο χαμηλότερο από αυτό των καπιταλιστικών χωρών; δ) Γιατί αυτά τα καθεστώτα δεν σεβάστηκαν το περιβάλλον, όπως απεδείχθη μετά από τη κατάρευσή τους; ε) Γιατί σ’ αυτές τις χώρες υπήρχε μιά κάστα προνομιούχων κομματικών στελεχών που γεύονταν όλες τις καπιταλιστικές απολαύσεις και τη χλιδή που ο λαός δεν είχε δει ούτε στο όνειρό του; ζ) Γιατί μέσα στα 70 χρόνια οι χώρες αυτές δεν κατάφεραν να πλησιάσουν, έστω λίγο, το επίπεδο ζωής της δύσης; η) Γιατί η -ποιοτική και ποσοτική- παραγωγή βιομηχανικών και αγροτικών προϊόντων παρέμενε σε προπολεμικό επίπεδο, παρά τις προόδους της δυτικής τεχνολογίας στην οποία εύκολα μπορούσαν να έχουν πρόσβαση;

Και δεν είναι τα μόνα, αλλά τα πιο σημαντικά ερωτηματικά. Και η απάντηση νομίζω είναι σχετικά απλή: Ο κομμουνισμός είναι ένα θαυμάσιο πολιτικό και οικονομικό σύστημα, αλλά προϋποθέτει υψηλοτάτου επιπέδου παιδεία*. Κι όταν λέμε “παιδεία” δεν εννοούμε μόρφωση ή εκπαίδευση σε κάποες επιστήμες ή τέχνες. Εννοούμε την ανθρωπιστική παιδεία που σε κάνει να μην τοποθετείς τον εαυτόν σου πάνω απ’ όλα, να σέβεσαι τον συνάνθρωπο, τα ζώα και το περιβάλλον. Να σκέφτεσαι ως “εμείς” και όχι ως “εγώ”. Και οι “ταγοί” του κομμουνισμού, τα κομματόσκυλα που μετά την πτώση του έγιναν μαφιόζοι και δισεκατομμυριούχοι, σίγουρα δεν είναι οι άνθρωποι που μπορούν να είναι κομμουνιστές. Μιά ταμπέλα, μιά κονκάρδα, ένα πηλίκιο ήταν η κομμουνσιτική τους ταυτότητα και τίποτε περισσότερο. Δεν τοποθετήθηκαν εκεί από ιδεολογία, αλλά από ατομικό συμφέρον, ακριβώς όπως κάνουν οι “κομμουνιστές” ό,που αυτοί έχουν απομείνει. Δικτατορία, υποκρισία, αυταρχισμός, έγκλημα. Βλέπε Β. Κορέα. Και η πανέμορφη Κούβα με τα 50+ χρόνια με “κομαντάντε” Κάστρο, έμεινε πάμφτωχη, με τα μεγαλειώδη παλιά και ασυντήρητα κτήρια και τα σαραβαλιασμένα αμερικάνικα αυτοκίνητα της δεκαετίας του 1950, με κύρια …υποχρεωτική “διασκέδαση” των κατοίκων της τις οκτάωρες ομιλίες του μακαρίτη του δικτάτορα Κάστρο κι ίσως του αδερφού του τώρα!

Κι αν το Βιετ Ναμ και η Κίνα δεν έβαζαν …καπιταλιστικό νερό στο κρασί τους, θα ήταν ακόμη στην κατάσταση της Βόρειας Κορέας, με μόνη πρόοδο στα οπλικά συστήηματα και τις πυρηνικές κεφαλές, αλλά και στους τρόπους βασανισμού των “αντιπάλων”!

“Και ο καπιταλισμός, με όλα του τα δεινά;” θα ρωτήσει κάποιος. Ναι, έχει δεινά και ο καπιταλισμός και τα ξέρουμε. Τα γευόμαστε κάθε μέρα, αλλλά σε όλα τα πράγματα ο άνθρωπος κάνει επιλογές. Και οι επιλογές δεν μπορούν να είναι κάτι απολύτως καλό γιατί τέτοιο δεν υπάρχει. Συνήθως είναι “το μη χείρον”, που όπως εξέφρασαν, σε διάφορες εκδοχές, ‘Ελληνες και Λατίνοι φιλόσοφοι, είναι το καλλίτερο (Δυοίν κακοίν προκειμένοιν, το μη χείρον βέλτιστον).

‘Ενα από τα πιο αξιοπερίεργα, αλλά χαρακτηριστικό της υποκρισίας που επικρατεί στα κομμουνιστικά καθεστώτα, είναι ότι όλα ονομάζουν τις χώρες τους “δημοκρατίες”. Δημοκρατίες όπου ποτέ κανείς δεν ψηφίζει ούτε έχει λόγο για τίποτα!

Και επίσης περίεργο είναι ότι, ακόμη και σε μάς, οι αριστεροί που  έχουν ως πρότυπα αυτούς ακριβώς τους δικτάτορες, αυτοαποκαλούνται “δημοκρατικοί” και “προοδευτικοί”, ενώ  οι υπέρμαχοι της δυτικής πολιτικής κουλτούρας θεωρούνται συντηρητικοί και αντιδημοκράτες (έως και …φασίστες)!

Πόσο μπορούν να διαστρέφονται οι έννοιες, όταν σερβίρονται με δημαγωγική μαεστρία!

*Αυτή η παιδεία έχω τη γνώμη ότι θα αργήσει πολύ ακόμη για να επκρατήσει στον πλανήτη. Αν ο πλανήτης γλιτώσει την καταστροφή θα χρειαστούν χιλιάδες χρόνια ακόμη για να φτάσει η ανθρωπότητα σε σημείο που να μπορεί να εφαρμώσει κομμουνισμό με επιτυχία.